• سابقه تاریخی و قانون گذاری

قانون تجارت مصوب 1304 موضوع شرکت های تعاونی را پیش بینی نمود و در قانون مصوب 1311 مواد 190 تا 195 به شرکت های تعاونی تولید و مصرف اختصاص یافت. اخذ کارت بازرگانی فوری سپس در تاریخ 16 خرداد 1350 قانون شرکت های تعاونی تصویب گشت که دارای 49 ماده بود.
در سال 1365 طرح قانونی بخش تعاون ، اقتصادی جمهوری اسلامی ایران که در اصل 44 ق.ا به آن اشاره شده است تهیه و به مجلس تسلیم شد و سپس تحت عنوان قانون بخش تعاون اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در 71 ماده و 500 تبصره در 24/6/1370 به تصویب رسید که در آن دو نوع تعاونی تولید و توزیع پیش بینی شده است و همین قانون حاکم بر قسمت های تعاونی می باشد و قوانین و مقررات قبلی مغایر این قانون ملغی گردیده اند.( ماده 71 قانون مذکور ) این شرکت به منظور بهبود وضع اقتصادی شرکا و تامین حوائج آن ها تشکیل می گردد.

• انواع و اهداف شرکت های تعاونی

تعریف : شرکت تعاونی ، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی ، به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.( مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)
اهداف این شرکت ها مطابق ماده 1 (ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد :
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل
2- قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسائل کار ندارند.
3- پیشگیری از تمرکز و تداول و ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی
4- جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت
5- قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود .
6- پیشگیری از انحصار ، احتکار ، تورم ، اضرار به غیر
7- توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم
در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است :
1-تعاونی تولید
2- تعاونی توزیع
تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی ، دامداری ، پرورش و صید و ماهی و ... می باشد و هر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.
به موجب ماده 27 : تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

• اصول حاکم بر شرکت تعاونی

1-هدف از ایجاد شرکت تحصیل سود نمی باشد بنابراین کاربرد کلمه سود در خصوص درآمد آن ها جایز نیست و آنچه به شرکا داده می شود مازاد دریافتی است که به نسبت معاملات انجام با شرکت توسط شرکا به آن ها پرداخت می شود.
2- دولت نظارت بیشتری نسبت به سایر شرکت های تجاری بر این نوع شرکت دارد . این امر به علت نقش مهم تعاونی در اقتصاد و حمایت از قشر ضعیف جامعه است .
3- هر شریک صرف نظر از میزان سهمش دارای یک رای می باشد.
4- علی الاصول تنها شرکا حق استفاده از مزایای آن را دارند اما در عمل دیده می شود که به اشخاص خارج اجازه معامله با شرکت داده می شود. اما سود ، مختص شرکا است .
5- برای تشکیل شرکت تعاونی حداقل وجود 7 شریک ضروری می باشد.
6- شرکت تعاونی معمولاَ اختیاراتی همچون معافیت از مالیات ، اخذ وام های بدون بهره ، اولویت در معاملات با موسسات دولتی و ... دارند.